Denken-Delen-Uitwisselen
Vaak staan docenten voor de uitdaging om actieve werkvormen te vinden die passen bij het onderwerp, alsook de leerbehoeften van leerlingen. De werkvorm Denken-Delen-Uitwisselen is er één die goed kan werken om leerlingen te activeren. Het is een krachtig middel dat toepasbaar is in elke les en bij vrijwel elk vak om de hersenen van je leerlingen aan het werk te zetten. Denken-Delen-Uitwisselen heeft de volgende stappen:
- Je stelt één of meerdere vragen aan de groep.
- Leerlingen krijgen een paar minuten de tijd om hun hersenen te laten kraken over het antwoord. (denken)
- Vervolgens delen de leerlingen hun antwoorden met elkaar en komen ze zo tot een unaniem antwoord. (delen)
- Tenslotte vraag je één van de leerlingen uit de groep om de antwoorden met de hele klas te delen. (uitwisselen)
Zet je deze methode aan het begin van de les in om de voorkennis te toetsen? Dan kan je met de resultaten van deze werkvorm tot de conclusie komen hoeveel de leerlingen al van het onderwerp weten. Je kan tot conclusies komen als ‘Die leerling kan extra begeleiding gebruiken’ of ‘Alle leerlingen snappen het, ik hoef het niet nog een keer uit te leggen’.
One-Minute-Paper
Een andere actieve werkvorm die je kan inzetten om je leerlingen te motiveren, is de zogeheten One-Minute-Paper. Hierbij geef je je leerlingen de opdracht om met de kennis die ze nu hebben over het onderwerp, in één minuut een verslag te schrijven. Een vraag die de leerlingen kunnen beantwoorden in hun verslag kan zijn: ‘Wat heb je geleerd deze les?’. Het idee achter deze werkvorm is om de essentie van de lesstof op te schrijven. Ook bij deze werkvorm kan je inzichten vergaren over het kennisniveau van je leerlingen. Ze kunnen met deze werkvorm tevens zichzelf verrassen. Je leerlingen weten misschien meer van de lesstof dan ze in eerste instantie dachten. Dit kan voor een motivatie boost zorgen.
Maak de zin af: het antwoord op de som is […]
Net als de lege plekken invullen bij bijvoorbeeld een quiz, kan je deze werkvorm ook in de les zelf toepassen. Je begint met uitleggen, maar laat gaten vallen tijdens de uitleg. Nu is het de taak aan de leerlingen om de zinnen af te maken. Wat ontbreekt in de zin: een bepaalde formule, begrip of een antwoord op een wiskundesom? Laat je leerlingen eerst hun individuele antwoord opschrijven, om het daarna met een groep klasgenoten te bespreken. Vervolgens worden de antwoorden met de hele klas gedeeld.
Schud je leerlingen wakker met een energizer
Na 30 minuten zie je de ooit opgewekte ogen van je leerlingen, veranderen naar glazige blikken. Op dat moment is het handig om een energizer in te zetten. Een quiz is een uitstekend middel om de energie terug in de les te krijgen. Je kan met een quiz de les opbreken, zodat ze de andere helft er weer energiek bij zitten. Het competitieve element is wat de leerlingen gemotiveerd maakt om actief met de lesstof bezig te zijn. Op StudyGo kan je een quiz snel en makkelijk in elkaar zetten en direct door je leerlingen laten maken. Een quiz van 10 vragen is al goed genoeg om de pit erin te houden.
Nu is het aan jou om deze actieve werkvormen toe te passen in de les! Het succes van deze werkvormen is geheel afhankelijk van de willigheid van je leerlingen om te participeren, maar niet geschoten is altijd mis.
#1 Lesstof op een andere manier aanbieden
Een quiz is een uitstekend middel om je leerlingen actief te betrekken bij de lesstof. Je kan als docent een aantal vragen voorbereiden die de leerlingen tijdens de les kunnen beantwoorden, of thuis als huiswerk. Als je wekelijks of dagelijks quizzen aanbiedt, kunnen jouw leerlingen de stof in de praktijk brengen. Door de herhaling blijft de stof beter hangen en zijn de leerlingen goed voorbereid op de toets.
#2 Voortgang volgen van leerlingen
In een klas met 30 leerlingen is het lastig om overzicht te hebben over welke leerling extra begeleiding kan gebruiken en welke leerling de lesstof al onder de knie heeft. Via een quiz op StudyGo kan je op een makkelijke en snelle manier inzicht krijgen in het kennisniveau van je leerlingen. In één opslag zie je de resultaten van de leerlingen en kan je direct conclusies trekken. Dit geeft je de inzichten die nodig zijn om je lesmethode aan te passen zodat elke leerling optimaal kan leren.
#3 Andere quizzen als inspiratie gebruiken
Zodra je een quiz hebt gemaakt en op ‘publiceren’ klikt, staat de quiz online en is het toegankelijk voor iedereen. Dit geeft de mogelijkheid om inspiratie op te doen van andere quizzen, of er zelfs eentje te gebruiken in de les. Er kunnen quizzen worden gemaakt voor elk vak. Of je nu een taaldocent, biologiedocent of wiskundedocent bent: er zullen geheid quizzen gemaakt zijn over jouw vak. Als docent kan je hier inspiratie uit halen, maar je kan ook je leerlingen aansporen de quizzen op te zoeken en te maken.
Spelenderwijs leren
Tessa van Hoornaar, leerkracht groep 8, is erg te spreken over het gebruik van games in de klas. Voor de vakken Blits (studievaardigheden) en Staal (spelling en taal) gebruikt ze diverse online én offline games.
“Ik verwerf veel kennis door zelf spellen te ontwikkelen voor de klas, maar dan niet op een beeldscherm. Denk aan memory of domino over woordenschat (woord en betekenis bij elkaar zoeken), loopspellen enz. Ik vind leren aan de hand van spelen mega belangrijk. Zowel voor de verwerking als voor de betrokkenheid.” Welke games zij aanraadt om in te zetten in de klas? “Door middel van de games van MediaMasters leren kinderen spelenderwijs mediawijsheid vaardigheden. Dat is erg belangrijk in deze tijd.”
Een klas bestaat uit verschillende leerlingen die ieder een eigen leermethode prefereren. Door een combinatie van online en offline games in de klas in te zetten, zoals leerkracht Tessa doet, kan je als leerkracht aan de leerbehoeften van elke leerling voldoen. Ook kan je ze zo de nodige afwisseling bieden. Vanaf papier leren tot vanaf een beeldscherm, het is allemaal mogelijk.
Het doel bepaalt de tool
Wij spraken een anonieme onderwijskundige over de toepassing van games in de klas.
“Het gebruik van dit soort tools vergroot vaak de betrokkenheid, de motivatie en ook de productiviteit van leerlingen of studenten. Echter, ik zou wel zeggen dat het doel van de activiteit de tool bepaalt en niet andersom. Eerst is het dus van belang om een lesdoel te formuleren en op basis daarvan een werkvorm en tool te kiezen om dit lesdoel te bereiken. In de praktijk zien we vaak dat docenten hun les ontwerpen vanuit een tool die ze willen gebruiken. Dit kan ervoor zorgen dat je beoogde lesdoel niet behaald wordt, terwijl dit met een andere tool wellicht wel bereikt had kunnen worden.”
Het valt niet goed in de smaak bij leerlingen als docenten online tools inzetten puur omdat het ‘nieuw en hip’ is, zo blijkt uit ons vorige onderzoek. Leerlingen zitten tenslotte in de klas om te leren, of ze het nu willen of niet.
Een plan voor de toekomst
Games in de klas klinkt leuk en wel, maar het is niet altijd realistisch. Hoewel vandaag de dag steeds meer onderwijsinstellingen gebruikmaken van online tools, is het op sommige plekken makkelijker gezegd dan gedaan. Tirza van Berkel is werkzaam als lesmethode-ontwikkelaar en wij vroegen Tirza of haar lesmethodes zijn ingericht op gamification.
“Wij maken niet echt gebruik van games in onze lesmethodes. Ik denk vooral omdat het nog niet altijd mogelijk is met de IT capaciteit. Het zou me wel leuk lijken om elementen van games in de methoden te verwerken, dus misschien in de toekomst.”
Games in de klas: het werkt
Na een aantal experts te hebben gesproken over dit onderwerp, rest ons de vraag: games in de klas, werkt het wel of niet? Wij zeggen: ja. Games inzetten in de les biedt veel mogelijkheden om de les aan te laten sluiten bij de belevingswereld van leerlingen, daardoor is het zonde om games geheel links te laten liggen. Hierbij is het wel van belang om te beoordelen of een game een toegevoegde waarde is, of dat het alleen maar een leuk idee is.
Het inzetten van online spellen is niet altijd technisch haalbaar in elk klaslokaal. Om toch de vruchten te plukken van de inzet van games, is het inzetten van offline games hiervoor een uitkomst.
Voorbeelden van online games
Al met al kleven er genoeg voordelen aan de inzet van games in de klas. Wil jij games inzetten in de klas, maar weet je niet goed welke? Hier volgen een aantal online tools:
- Classcraft. Met deze tool kan je persoonlijke leeravonturen creëren voor je leerlingen. Je kan het engagement van de leerlingen een stuk vergroten doordat je met deze game inspeelt op hun leefwereld.
- Kweetet. Met deze game wordt het maken van oefeningen gestimuleerd door ze toegang te geven tot een online speelwereld. Wanneer de leerling oefeningen maakt, wordt zij/hij beloond met spelmunten die de leerling vervolgens kan uitgeven in het online spel.
- AhaSlides. Dit is een easy-to-use programma waarmee je bijvoorbeeld Q&A’s kan maken, quizzes en ook online spellen kan spelen met je leerlingen zoals het spinnerwiel. AhaSlides vinkt alle boxen af betreft het vergroten van interactie in de les.
Voorbeelden van offline games
Hoewel wij in een moderne en digitale wereld leven, mogen offline games niet in de vergetelheid raken. Daarom volgen hieronder een aantal offline games die het vandaag de dag nog steeds goed zullen doen in de klas:
- Het Grote Geschiedenisspel. In dit bordspel leren leerlingen spelenderwijs de belangrijkste stof van de hele geschiedenis.
- IQ Puzzler Pro. Dit is een denkspel waarbij de hersenen van de leerling goed zullen kraken. Het ruimtelijke inzicht en abstract denkvermogen worden aan het werk gezet.
- Wie is de beste omdenker? Dit is een kaartspel waarmee je de leerling anders kan leren denken. Dit spel is uitermate geschikt voor de persoonlijke ontwikkeling. De leerling wordt aangespoord om creatieve oplossingen te bedenken voor bepaalde situaties.
1. CAR-model
Leerkrachten kunnen hun leerlingen motiveren, door aandacht te schenken aan de drie basisbehoeften: competentie, autonomie en relatie. Deze basisbehoeften zijn onder woorden gebracht door Luc Stevens in zijn CAR-model, vanuit de gedachte dat dit voorwaarden zijn om goed te kunnen leren. Als docenten tegemoetkomen aan deze basisbehoeften, zal dat het leerklimaat aanzienlijk verbeteren. Dit zijn de drie basisbehoeften uit het CAR-model:
- Competentie. Iedereen wil zich gewaardeerd voelen en gezien worden. Dat geldt dus ook bij leerlingen. Door leerlingen het gevoel te geven dat zij/hij in staat is om iets te doen, zal de leerling zich gemotiveerd voelen om aan de slag te gaan.
- Autonomie. Niemand houdt ervan als iemand ze iets opdraagt om te doen. Elk individu wil het zelf voor het zeggen hebben. Door bepaalde regels en afspraken met leerlingen te maken en eigen inbreng toegankelijk maken, voelt het alsof zij/hij zelf kan beslissen hoe de tijd wordt ingedeeld.
- Relatie. Om een positief leerklimaat te realiseren is een goede relatie tussen docent en leerling van groot belang. Het geven van vertrouwen aan de leerling, dat de docent er is om zij/hij te ondersteunen, helpt al een hoop om de relatie te verbeteren. Een goede relatie kan tevens worden bewerkstelligd door o.a. het tonen van wederzijds respect, betrokkenheid en het gevoel van vertrouwen geven.
Er valt veel winst te behalen door het CAR-model in te zetten om leerlingen aan het werk te zetten. Wil jij concreet weten hoe jij dit model kan inzetten? Het rapport van Hogeschool Rotterdam laat zien hoe je dit CAR-model effectief in kan zetten.
2. Blended learning
Blended learning betekent kort gezegd gemixt leren. Bij deze lesmethode worden verschillende manieren van leren samengevoegd tot één leervorm. Deze lesmethode kent vele definities, omdat iedere docent er zijn/haar eigen invulling aan geeft. Er zijn wel een paar meest voorkomende definities van deze lesvorm die wat duidelijkheid geven:
- Mix van leren zonder en met technologie. Hierbij kan gedacht worden aan een combinatie van klassikaal leren en e-learning. Een mix van face-to-face lesgeven en online leidt vaak tot betere resultaten dan wanneer er gekozen wordt door één lesvorm, dit vanwege de afwisseling.
- Een combinatie van asynchroon en synchroon e-learning. Bij asynchroon e-learning leert de student in zijn/haar eigen tijd en tempo. Bij synchroon e-learning leert de student tegelijk met andere leerlingen, maar wel vanuit verschillende locaties. Deze mix bevordert zelfstandig leren en biedt de student ook meer flexibiliteit.
- Mengelmoes van didactische strategieën, zoals het inzetten van technologie en diverse instructiemethodes. Docenten gebruiken bijvoorbeeld de ‘Flipping the Classroom‘-methode (hierbij wordt zelfstudie en college omgedraaid) of geven zij korte hoorcolleges. Kortom, er worden verschillende strategieën ingezet om de leerlingen te stimuleren en begeleiden.
3. Wissel af tussen formatief en summatief toetsen
Er zijn twee manieren van toetsen: summatieve en formatieve toetsen. Maar wat is het verschil tussen deze twee vormen? Dat leggen wij je uit door middel van een bekende metafoor.
- Formatief toetsen is als de chefkok de soep proeft. Deze toetsing is meer gericht op voortgang en ontwikkkeling; moet er nog wat worden toegevoegd aan de soep? Hierbij draait het om feedback die de leerling ontvangt van de docent na afloop van de toets, om zo verder te kunnen groeien. Voor de ene leerling kan feedback als ‘goed gedaan!’ wanneer de student een 8 haalt, voor de nodige motivatie boost zorgen om zich de volgende keer ook weer voor de volle 100% in te zetten.
- Summatief toetsen is als de gasten de soep proeven. Deze toetsing is meer gericht op een oordeel; is de soep van goede kwaliteit? Krijgt het een voldoende of onvoldoende? Bij summatief toetsen draait het vooral om slagen of zakken. Deze vorm van toetsing is prestatiegericht en is in de meeste gevallen gebonden aan een norm. Het gaat er puur en alleen om dat de leerling leert voor de toets, maar niet leert om het leren zelf. Een echte recht-door-zee toetsing. Voor leerlingen die direct willen weten of ze bijvoorbeeld het vak biologie in één keer hebben gehaald, is summatief toetsen perfect.
Een mix van summatief en formatief toetsen zou ook goed kunnen werken. Het ligt er maar net aan of het bij jouw werkwijze past. Dus misschien helpt het voor jou als docent wel om richting een summatieve toets tussentijds formatief te toetsen. Probeer het eens uit!
Aan de slag!
Dit zijn drie verschillende lesmethodes waarmee jij als docent jouw leerlingen kan aansporen en motiveren om aan het werk te gaan. Een mix van deze methodes kan de sleutel tot succes zijn naar een klas vol gemotiveerde leerlingen!
Nederlands (België) 
Nederlands 
English (UK) 
Español 
Português do Brasil 
Deutsch 
Français 
Polski 
Italiano