Wat zijn koppelwerkwoorden en hoe herken je deze in een zin?

zijn
worden
blijven
blijken
lijken
schijnen
heten
dunken
voorkomen

Bekijk hieronder een aantal voorbeelden van koppelwerkwoorden die samen met een bijvoeglijk naamwoord of een zelfstandig naamwoord het naamwoordelijk gezegde vormen. Het naamwoordelijk gezegde geeft een toestand aan; het onderwerp is, wordt, blijft, blijkt, lijkt, schijnt (etc) iets. In onderstaande voorbeelden is dit deel van de zin onderstreept.

Joris is ziek.
Joris is ziek geweest. (is is hier het hulpwerkwoord, geweest het koppelwerkwoord)
Mijn neef is profvoetballer.
De fiets lijkt kapot.
Die laatste roddel bleek bij iedereen al bekend.
Mijn baas blijft een aardige man. 

In een zin is een werkwoord alleen een koppelwerkwoord als het één van de negen koppelwerkwoorden uit bovenstaande rijtje is. Maar je moet het werkwoord ook kunnen vervangen door een van de andere koppelwerkwoorden.

Voorbeelden

Lilly is een zangeres.

Lilly: onderwerp
is: koppelwerkwoord 
-> want ‘Lilly wordt een zangeres’, ‘Lilly blijft een zangeres’, ‘Lilly blijkt een zangeres’
zangeres: een eigenschap/kenmerk van Lilly

Martijn wordt vader.

Martijn: onderwerp
wordt: koppelwerkwoord
-> want ‘Martijn is vader’, ‘Martijn blijft vader’, ‘Martijn blijkt vader’
vader: een eigenschap/kenmerk van Martijn

In veel zinnen komen koppelwerkwoorden voor, maar het hoeft niet altijd als koppelwerkwoord te zijn gebruikt. Wanneer een van de negen werkwoorden namelijk als hulpwerkwoord of zelfstandig werkwoord in de zin staat, is het geen koppelwerkwoord.

Let op: als je zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken en voorkomen als hulpwerkwoord of zelfstandig werkwoord gebruikt, is het geen koppelwerkwoord.

Voorbeelden

Zij is gisteren geslaagd voor haar rijexamen. (hulpwerkwoord)
Pepijn lijkt als twee druppels water op zijn broer. (zelfstandig werkwoord)
Ik blijf vandaag lekker thuis van school. (zelfstandig werkwoord)

Een hulpwerkwoord is letterlijk het ‘hulpje’ van de zin. Het geeft zelf geen handeling aan, zoals een zelfstandig werkwoord wél doet. Er kunnen meerdere hulpwerkwoorden in een zin staan, of helemaal geen. Zelfstandige werkwoorden geven aan wat er wordt gedaan, het verwijst naar een handeling. Je kunt het doen. Per zin is er maar één zelfstandig werkwoord. Zijn er meer werkwoorden? Dan is het meestal die aan het eind van de zin. Zie bijvoorbeeld deze zinnen:

Ik fiets naar huis. -> geen hulpwerkwoord, alleen een zelfstandig werkwoord (fiets)
Ik ben naar huis gefietst. -> ‘ben’ hulpwerkwoord, ‘gefietst’ zelfstandig werkwoord
Zij heeft gisteren een film gekeken. -> ‘heeft’ hulpwerkwoord, ‘gekeken’ zelfstandig werkwoord
Zij heeft altijd al veel willen reizen. -> ‘heeft’ en ‘willen’ hulpwerkwoorden, ‘reizen’ zelfstandig werkwoord